Montreux Years – Montrö Hazine Sandığı
Efsanevi piyanist McCoy Tyner’ın The Montreux Years adını taşıyan albümünün 23 Haziran’da müzik platformlarında yerini aldığı, hatta CD ve 2 plaklık set halinde satışa sunulduğu, yeni çıkan caz albümlerini takip eden cazseverlerin dikkatini çekmiştir. Tyner’ın, Montrö Caz Festivali’nde sahne aldığı farklı yıllardaki icralarından derlenmiş olan albüm, Festival yönetimi ve Almanya menşeili şirket BMG işbirliğiyle oluşturulan albümler serisi kapsamında yayınlandı.
İsviçre’nin Cenevre gölü kıyısında, 24 bin nüfusa sahip küçük bir şehir olan Montrö, 1936’da Türkiye’ye boğazlar üzerinde tam kontrol yetkisinin verildiği Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin imzalanmasına ev sahipliği yapması nedeniyle siyasal tarihimizde önemli bir yere sahip.
Rock müzik tutkunları ise Montrö’ye, daha ziyade, ünlü Deep Purple klasiği Smoke on the Water’ın konusunun geçtiği, parçanın bestelendiği ve kaydedildiği şehir olması nedeniyle aşinalar. Bilindik bir öyküsü var; kısaca aktarayım.
Grup 1971 yılı sonunda, yeni albümleri üzerinde çalışmak ve kayıt yapmak için Montrö’ye gelmiş. Geçici stüdyoyu kuracakları Montrö Gazinosu, ertesi günkü Frank Zappa konseri esnasında işgüzar bir seyircinin ateşlediği bir işaret fişeğinden ötürü alev alıp bütünüyle yanınca, başka bir mekan seçmişler ve tanık oldukları bu yangını konu alan şarkıyı besteleyip kaydetmişler. Zamanla rock ‘n roll marşı haline gelecek olan Smoke on the Water böylelikle Montrö’de doğmuş.
Ancak küresel açıdan şehir, asıl önemini Montrö Caz Festivali’nden ötürü kazanmış.
Festival, ilk kez 1967 yılında, Atlantic Records’un sahipleri Ahmet Ertegün ve Nesuhi Ertegün‘ün destekleri ile Claude Nobs, Géo Voumard ve René Langel tarafından düzenlenmiş. Aynı yıl, Charles Lloyd, Keith Jarrett ve Jack DeJohnette, 1968’de Bill Evans, 1969’da Ella Fitzgerald sahne almışlar.
Caz müziğin Yahuda’sı, Quincy Jones‘un da organizasyon komitesine katılımıyla festival kapılarını caz dışı müziğe açmış. 1970’de Santana ile başlayan furya, Led Zeppelin, Pink Floyd, Frank Zappa, Deep Purple ve Canned Heat gibi rock gruplarının programa katılmasıyla, günümüzün adı var kendi yok caz festivallerinin de bir nev’i öncüsü olmuş.
Festival, Zappa konserinde çıkan yangından sonraki yeniden inşaa dönemi hariç, 1967’den 1992’ye kadar Montrö Gazinosu’nda yapılmış. Bu yıl, 11 ayrı sahnede 450 etkinlikle 30 Haziran ile 15 Temmuz arasında düzenlenen festival, her çeşidinden müzik sunsa da içinde eser miktarda caz bulunan bir ucubeye dönmüş durumda. (Festival hakkında daha geniş bilgi edinmek isteyenler için Wikipedia makalesini şuraya bırakıyorum.)
Yıllar içinde Montrö Caz Festivali’nin bazı konserlerine ait kayıtlar yayınlanmıştı. Bill Evans’ın 1968 trio konseri ve 1975’de Eddie Gomez ile duo konseri kariyerinin zirveleri arasında sayılıyor. Keza Albert Mangelsdorff (1980), Bobby Hutcherson (1973), Dexter Gordon (1970 ve 1973), Mary Lou Williams (1978), Tommy Flanagan (1977), Al Di Meola, Jean-Luc Ponty, Stanley Clarke (1995) ve Cecil Taylor (1974) başta olmak üzere çok sayıda müzisyen, Montreux kayıtlarından oluşan albüm yayınladı.
The Montreux Years serisinden şu ana kadar Nina Simone, Etta James, Muddy Waters, Marianne Faithfull, John McLaughlin, Chick Corea, Monty Alexander, Paco De Lucia, Michel Petrucciani, Dr. John, Modern Jazz Quartet ve son olarak da McCoy Tyner seçkileri yayınlandı. Albümler LP, CD ve dijital olarak farklı formatlarda satılıyor.
Claude Nobs, 1967’den itibaren konserleri kaydetmiş ve kendi adına kurduğu vakfın inisiyatifiyle arşiv 2007 yılında dijital ortama aktarılmaya başlanmış. Hali hazırda 5 binin üzerinde konserin kaydından oluşan bu benzersiz kütüphane 2013’de Unesco Dünya Mirası listesine girmiş.
Seride yer alan albümler tek bir konserdense, sanatçının festivalin 56 yıllık tarihi boyunca verdiği konserlerden seçkileri içeriyor.
Misal; yazıya vesilen olan McCoy Tyner’ın The Montreux Years albümünde, 1981, 1986 ve 2009 konserlerinden derlenen 7 icra var. İstisnasız tüm parçalar enfes ama ilk olarak 1973’de yine bu festivaldeki quartet konserinde dinleyicisiyle buluşan Walk Spirit, Talk Spirit mücevherinin 1981 kaydı; Eternally Yours‘un 1981 konserindeki solo yorumu; 1986’dan Joe Henderson ile düet Ask Me Now, işitmekten ötürü mutlu olacağınız icralar.
The Montreux Years serisi, zamanda yolculuk yapıp dünyanın en önemli festivallerinden birine konuk olmamızı sağlamakla kalmıyor, caz müziğinin yıllar içerisindeki değişimini de sergiliyor.
Bu kıssadan bize hisse olarak ne düşer? Varın onu da siz düşünün.
Seriden çıkacak yeni albümleri şuradan takip edebilirsiniz.
2022’nin en iyi tarihsel caz kayıtları arasına aldığımız, McCoy Tyner & Freddie Hubbard Quartet – Live at Fabrik, Hamburg (1986 Jazzline Classics) albüm tanıtımı ŞURADA.
