Akbank Caz Festivali

Dijital Müzik Nedir?

1977’de Ankara’da doğdum ve müzikle hep iç içe bir yaşantım oldu. Gençlik yıllarım Tunalı Hilmi Caddesi’nde yer alan Shades’de, sahibi Süleyman Özyıldırım’ı “Süleyman ağabey, şu grup geldi mi, bu albüm çıktı mı, ne zaman gelir?” şeklinde sürekli ziyaret ederek geçti. Sevdiğim bir sanatçı veya grubun albümünün çıktığını öğrendikten sonra o albüme ulaşana kadar geçen zamanın ayları bulabilmesi o yıllar için olağan bir şeydi. Bu ilk yazı denememde aslında amacım nostaljik bir hava yaratmak değil. Müzik dinlemenin bir vakitler zahmetli olduğuna vurgu yaparak bir girizgâh sağlamak. Aslına bakarsanız, bu yazıda üzerinde durmak istediğim asıl önemli konu Dijital Müzik. Bu kavram, sanırım pek çok müzikseverin aklını kurcalıyor çünkü teknoloji çağında müzik dinleme alışkanlıklarımız da büyük bir dönüşüm geçirdi. Kendi adıma da ne zaman dijital müziğin avantajlarını düşünsem hep zamanında yaşadığım bir albüme ulaşmak için aylarca beklediğim zamanlar aklıma gelir ki burada da bahsetmeden edemedim. Bir nevi dedenin torununa “ahh, ahhh bizim zamanımızda bu işler böyleydi!” diye söylendiği ruh halini yaşarım.

Teknik olarak dijital müzik

Plak, CD, kaset vb. bunları bir tarafa bırakalım ve günümüz dünyasının kolaylık abidesi olan dijital müzik platformlarına, dijital müzik formatlarına bir bakalım ve en azından giriş seviyesinde de olsa dijital müzik dinlemeye nereden başlayabiliriz sorusuna cevap arayalım. Bunu yapmadan önce dijital müziğin teknik olarak klasik plak, kaset gibi analog formatlardan neden daha üstün bir sunumu var, buna kısaca teknik olarak değinelim.

Daha az gürültü, daha fazla detay ve daha net sesin karşılığı olan SNR (Signal-to-Noise Ratio) yani Türkçe olarak Sinyal-Gürültü Oranı olarak çevirebileceğimiz teknik bir kavram var. SNR, DB yani desibel olarak ölçülür. Bir plak veya kaset ortalama olarak 30-70 DB bir SNR’ye sahiptir. Plağın, kasetin kondisyonu, basım kalitesi, hangi baskı ile üretildiği çok önemlidir ve çalan ekipmanınız dahil tüm bu saydıklarım en iyisi olsa bile maksimum 70 DB bir SNR oranı verir. Oysa dijitalin başlangıç basamağı olan CD kalitesinde bir dijital formatta bu minimum 90 DB’dir. Yüksek kaliteli dijital dosya formatı (24 bit/192 kHz Flac) ve ekipmanla 144 DB’e kadar bir SNR sunabilir.

Bu kadar yüksek bir SNR demek, kaydedilen müzikte duyabileceğiniz muazzam bir detay, ayrıntı kabiliyeti demektir. Üstelik dinledikçe eskiyen, kirlenen, tozlanan bir medya olmadığından her dinlediğinizde aynı performansı sunar. Günümüzde %99.99 oranında müzik kayıtları stüdyolarda dijital olarak yapılır ve eski kayıt teknolojisine göre çok ciddi oranda detayları kaydetme kabiliyetine sahiptir. Dijital müzik formatları ile direkt stüdyodan dijital alınan çıktıları dinliyoruz ve aynı detay kabiliyetini doğru cihazlar ile geri oynatabiliyoruz. Stüdyolarda dijital kayıtlara günümüzde basılan plaklar için özel bir mastering uygulanır. Bunun nedeni, plak üzerinde 15 kHz’den yukarısını, 40 Hz’den aşağıdaki frekansları basamıyoruz ancak insan duyum eşiği olan 20 Hz-20 kHz arasında tüm frekansları hatta çok daha fazlasını dijital formatlarda kayıpsız sunabiliyoruz. Bu da en ufak nüans ve detayları bile duyabileceğimiz anlamına geliyor. İşin duygusal boyutunu ve tercihleri bir tarafa bıraktığımızda teknik olarak dijital müzik formatları analog formatların çok üzerinde bir performansa sahip.

Dijital müzikleri nereden dinleyeceğiz?

Dijital müzik platformları, insanların internet üzerinden müzik dinlemelerini ve keşfetmelerini sağlayan çevrimiçi hizmetlerdir. Bu platformlar, çok geniş müzik arşivi sunarak müşterilerine kendi zevkleri doğrultusunda çeşitli sanatçıları, albümleri ve çalma listelerini keşfetme imkânları verir. Kullanmaya başladıktan sonra sadece milyonlarca sanatçı ve albüme 7/24 ulaşabilmekle sınırlı bir hizmet değildir bu. Sanatçıların yeni çıkan yapıtlarına dünya ile aynı anda ulaşabilmenize, siz bu platformları kullandıkça zevkinizi öğrenen bütünleşmiş bir yapay zeka yardımı ile size sunduğu isabetli öneriler vasıtasıyla tam sizin keyfinize göre yeni sanatçı ve albümleri keşfetmenize olanak tanır. Birçok platform abone olduktan sonra istediğiniz içeriği indirip çevrimdışı olarak dinlemenize olanak verir.

Ülkemizde çevrimiçi müzik akış hizmeti veren platformlar hangileri diye soracak olursanız, hızlıca bunlara bir göz atalım. Yabancı menşeli akış hizmeti veren Spotify, Apple Music, Deezer, YouTube Music ve yerli iştirakler olan Fizzy ve Muud.

Bu platformların her birini ücretsiz ve ücretli (aylık veya yıllık abonelik ile) kullanma şansınız var. Öncelikle ücretsiz olarak kullanmayı tercih ederseniz, daha düşük kalitede kayıplı akış ve şarkı aralarında veya şarkı sırasında reklamlar ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Abonelik tercih ederseniz seçtiğiniz platformun desteklediği en yüksek kalitede müzik ve reklamsız bir akış sizi bekliyor demektir. Bu platformların birçoğu “aile üyeliği” vasıtasıyla aile bireylerinizin hepsine ayrı ayrı abonelik yapmadan, düşük aylık veya yıllık bir ödeme ile 5-6 üyeliği aile bireyleriniz için aktive edebileceğiniz olanak sunar. Bana göre bu platformların en büyük ana artısı, dinlediğiniz her şarkı için o şarkının sanatçısına yapacağınız maddi katkıdır. İnternet’in ilk çıktığı yıllarda, internetten herkesin korsan müzik indirmesi sonucu sanatçıların hakları gasp edildi ve maddi kayıplara uğradılar, bu servisler sayesinde endüstri bunun önüne geçmiş oldu. Evet, sizin bir akış hizmetinden dinlediğiniz her parça dinlediğiniz sanatçıya maddi bir getiri sağlıyor, bunu bilmek bile güzel.

Yüksek sadakat ile dinlemek

Dijital müzik dinlemek için pek çok farklı yol ve yöntem var. Bu yöntemleri artık hepimizin vazgeçilmezi olan bir akıllı telefon ve kulaklıktan başlayarak, maliyetleri çok uçuk rakamlara kadar çıkabilen sistemlerin de dahil olduğu oldukça geniş bir yelpazede sayabiliriz. İlerleyen yazılarımda bu gibi konuların ayrıntılarına girmeyi hedefliyorum çünkü konunun özelinde anlamamız gereken pek çok teknik detay var zira müzik dinlemek var, “iyi müzik dinlemek” var. Yani kısacası Hi-Fi (High Fidelity) kalitesinde müzik dinlemek başka bir şey. İngilizce yüksek sadakatin kısaltılmış hali olan bu terim, sesin kaydedildiği ve yeniden üretildiği kalitenin, orijinal sese olabildiğince yakın olduğunu belirtmek için kullanılır. Hi-Fi, müziğin ve diğer seslerin daha doğal, net ve ayrıntılı bir şekilde duyulmasını sağlamak için yüksek kaliteli ekipmanlar ve teknolojiler kullanır.

Kayıplı ve kayıpsız ses formatları

Dijital müzik de kendi içerisinde sunduğu ses kalitelerine göre ayrılan dijital dosya formatları sunar. Dosya boyutunu küçük tutmak, depolama ve veri akışının düşük olması için tasarlanmış kayıplı (Lossy Formats) ses formatları mevcuttur. “Kayıplı” olarak adlandırılmasının nedeni, dosya boyutunu küçültmek için bazı ses bilgilerinin sıkıştırma sırasında atılmasıdır. Bu formata en iyi örnek olarak herkesin bildiği “MP3” dosyalarını en başa yazabiliriz. Sesin bazı detayları sıkıştırma sırasında atıldığı için kalite ve detay kaybı yaşanır. Türkiye’deki en bilinen akış platformlarından biri olan Spotify da bu minvalde yine kayıplı olan ancak Mp3’e göre biraz daha fazla detay sunabilen “Vorbis” formatını sunar. Fizzy, Muud ve YouTube Music Platformu ise kayıplı olan “MP3” formatında müzik akışı sağlar. Yüksek kalitede müzik dinlemek isteyen insanlar genel olarak bu kayıplı müzik formatlarından hoşlanmazlar ve bunların yerine kayıpsız (Lossless) formatları tercih ederler.

Ülkemizde abonelik alabileceğiniz Hi-Fi ve üzerinde (Hi-Res) kayıpsız akış hizmeti sağlayan sadece iki platform var:

  1. Deezer, CD Kalitesinde (16 bit, 44.1 kHz) Flac formatında (kayıpsız, yaygın ve açık kaynak bir ses formatıdır) akış hizmeti sağlar.
  2. Apple Music, her zaman kendi ekosisteminde hareket ettiği için kendi ses formatlarını kullanır. Bunlar kayıplı yani MP3’e eşdeğer ancak ondan daha kaliteli bir sıkıştırma algoritması sunan AAC ve Apple Lossless diye geçen kayıpsız ALAC formatında akış hizmeti sunar.

Akış hizmetleri söz konusu olduğunda, CD kalitesinde akış yapabilenlere “hi-fi yayın”, CD kalitesinin üzerinde akış yapabilenlere de “Hi-Res yayın” olarak adlandırılır. Bir akışın Hi-Res olabilmesi için CD kalitesinin üzerinde bir bit hızı sunması esastır. Örneğin, CD kalitesi için 16 bit demiştik; bu durumda 16 bit üzerindeki ses formatlarında bu bit derinliği 24 bittir. Türkiye’de 24 bit akış gerçekleştiren ve abone olabileceğiniz tek müzik servisi Apple Music’tir. Dünyada ise Tidal, Qobuz, Amazon HD Hi-Res müzik akışı gerçekleştirir. Ancak bu kadar yüksek kalitede müzik dinlemek için ekipmana ihtiyacınız var.

Yüksek kalitede dijital müzik dinleme yöntemleri

Şimdi buraya kadar kayıplı ve kayıpsız dijital müzik formatlarını, bunları yayınlayan dijital müzik akış servislerini ve kayıpsız formatların hi-fi mi yoksa hi-res olarak mı adlandırıldığının üzerinde durduk. Şimdi gelelim işin çetrefilli haline. Yayın akışları hi-fi ve üzerinde olduğu durumlarda elimizde bu akışı destekleyen cihazlar olması gerekir. Şimdilik bu konunun çok detayına girip zaten bulanmış olan zihinleri daha da bulandırmak istemiyorum. Akıllı telefonunuza yapacağınız görece ucuz eklentilerden tutun da alabileceğiniz pek çok farklı cihaza kadar yüksek kalitede dijital müzik dinleyebileceğiniz çok geniş bir seçenek havuzunuz var, yeter ki bütçeniz ve doğru bir planınız olsun.

Bir sonraki yazımda dijital müzik çalarlara ve bu iş için gereken ekipmanlara giriş yapacağım. O zamana kadar hoşça kalın.

Dark Blue Notes’da görüş yazıları
Analog mu Digital mi? Plak mı CD mi? Hangisi daha iyi?
Dijital Ses ve Hi-fi Sound Facebook Grubu

Erim Erdi

Erim Erdi, 1977 Ankara da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini Ankara da tamamladı. Daha sonra üniversite eğitimini Ankara Bilkent Üniversitesin de İşletme alanında tamamladı. Bilişim alanına merak duyduğu ve bu alanda çalışma arzusu nedeniyle San Diego da University of San Diego California da Microsoft Sistem Mühendisliği ve İş Geliştirme üzerine eğitim aldı ve University of Phoenix de Information Systems okudu. Yaklaşık 10 sene kadar ABD de San Diego şehrinde yaşadı ve bilişim üzerine çalıştı. Türkiye’ye döndükten sonra bilişim alanında çalışmalarına devam etti. Çeşitli alanlarda kendi ticari iştiraklerini kurdu ve yönetti. Bu iştiraklerden biri de Fil Audio adı altında dijital müzik çalarlar başta olmak üzere çeşitli hifi ekipmanları tasarlayan ve üreten bir girişimdir. Müzikle daima iç içe olmuştur, lise yıllarından beridir de bateri çalar, ABD ve Türkiye de çeşitli gruplar kurmuş ve sahne almıştır. Evli ve bir kız babasıdır.

Erim Erdi 'in 1 yazısı var ve artmaya devam ediyor.. Erim Erdi ait tüm yazıları gör

Avatar photo

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir