Uluslararası Caz Günü Konseri: أحمد [Ahmed]
Müziğin kaydedilmiş halini dinlemekle canlı icra ediliyorken dinlemek arasında fark olduğu aşikar. Her şeyden önce ilki işitiliyor, diğeri tüm duyu organlarıyla deneyimleniyor. İlki geçmiş bitmiş, ikincisi sizinle birlikte zamanda akıyor. Bir kaydı dinlerken pasifsinizdir oysa canlı performans katılımcısını aktif olmaya davet eder, sahne ile seyirci arasındaki mesafe ikisini birbirinden koparmaz, aynı uzamda, aynı zaman diliminde hep birlikte üretirsiniz.
Yekpare bir yazıyı hak eden bir konuyu deşiyorum, istisnaları mevcut, farkındayım. Ancak meramımı iyi-kötü anlattığımı umuyorum, bazı müziklerin gerçek ‘değerini’ ancak canlı dinlediğinizde biçebiliyorsunuz. Uluslararası Caz Günü’nde, 30 Nisan 2025 Çarşamba akşamı, Borusan Müzik Evi sahnesine çıkacak olan dörtlü, أحمد [Ahmed] canlı seyrederken katmanları içine yerleşebileceğiniz bir müzik sunmaya aday.
Alto saksofonda Seymour Wright, piyanoda Pat Thomas, basta Joel Grip ve davulda Antonin Gerbal‘dan oluşan topluluk adını, Amerikalı besteci, kontrabasçı ve udî Ahmed Abdul-Malik‘den alıyor. Art Blakey, Earl Hines, Randy Weston ve Thelonious Monk gruplarında baasçı olarak çalışmış olan Malik, henüz güzel sanatlar lisesi öğrencisiyken Arap ve Kuzey Afrika müzikleri ile ilgilenmeye başlamış, ud ve kanun dersleri almış, girdiği ortamın etkisiyle müslümanlığı kabul etmiş.
New York’un ünlü kulübü Five Spot’ta altı ay boyunca eşlikçiliğini yaptığı dönemde, John Coltrane ve Thelonious Monk’un teşvik etmesiyle kariyerinin geri kalan döneminde kendisini, makam müziğiyle cazı harmanlayan yaklaşımını geliştirmeye adamış. 1958 ile 1964 yılları arasında bu anlayışla kaydettiği 5 albümün ardından, solo kariyerinin son albümü Spellbound‘da (1964 Status Records) udun klasik cazda kullanılabileceğini göstermeye çalışmış. Ortaya koyduğu vizyon yeteri kadar ilgi görmeyince eğitmenliğe odaklanmış, New York Üniversitesi’nde ders vermeye başlamış. Ömrünün son döneminde sağlık sorunları müziği bırakmasına neden olmuş ve Ahmed Abdul-Malik, 1993’de 66 yaşındayken hayata gözlerini yummuş.
Grup, Ahmed Abdul-Malik’in zamanında icra ettiği bestelerden yola çıkıyor, herhangi bir ön hazırlık olmaksızın performans esnasında onu yeniden düzenliyor. Bu yaratım sürecinin kendilindenliği, performansa başlamadan önce hiç bir unsurun belirlenmemesine kadar uzanıyor. Ana fikir Abdul-Malik’e ait olsa da, dörtlü kendi bildiği yolda ilerliyor. İçlerinden birisi başlangıcı yapıyor, bestenin ritmik desenini ya da melodinin tamamını veya bir parçasını öneriyor ve icraya, nasıl devam edeceklerini, nereye evrileceğini, hatta nerede ve nasıl bitireceklerini bilmeden başlıyorlar.
أحمد [Ahmed], bir anlamda yaşamın kendisine öykünüyor, belirsizliği bir tehdit değil fırsat olarak görüp, bir ucundan Abdul-Malik’e tutunan müzikal anlatılar yaratıyor. Bazen tek başlarına bazen de hep birlikte hareket ediyorlar. Karşılıklı etkileşim icranın gidişatını belirlediği gibi, üyelerden herhangi birinin etkin ya da edilgen olma tercihi akışı başkalaştırıyor. Parça sonsuz sonik olanaklar evreninde yeniden bestelenmiş oluyor.
Grubun geçmişi geleceğe taşıma derdi yok, caz kültürünün ikonik bir karakterinin müziğini, bugünün müzisyenleri olarak ele alıyorlar, geçmişi bugüne, hatta yaşadıkları o ana taşıyorlar. Kavramsallaştırma ya da kutsallaştırma tuzağına düşmeden Abdul-Malik müziğinin özüyle ilişkiye geçiyorlar, en saf halde doğaçlıyorlar. Bununla birlikte أحمد [Ahmed] müziği, ilham aldıkları Abdul-Malik’in doğu-batı füzyonu anlayışından eser miktarda izler taşıyor. Dinleyici perspektifinden bakıldığında, müziklerini kontrollü bir serbest doğaçlama olarak tanımlamak mümkün.
أحمد [Ahmed] performansları bir çeşit dayanıklılık sınavı. Örneğin Giant Beauty (2024 Fönstret) albümünde yer alan beş parçanın en kısası 44 dakika, en uzunu 49 dakika. Dolayısıyla Borusan Evi konserinde tek bir parça çalmaları muhtemel. Alışıldık icralara göre hayli uzun olsa da, müziğin ekseni sürekli değişiyor, sololar eksenin sınırlarını törpüleyerek başka bir eksene kaymalarına aracı oluyor. Saksofoncu Seymour Wright ve piyanist Pat Thomas, sesleri ve cümleleri kakofoniye varan nitelikte bozuyor, basçı Joel Grip ve davulcu Antonin Gerbal kompleks karakterde muazzam eşlik çıkarıyor. Kaos halinde de düzende de aralarında mükemmel bir uyum var ve bu durum grubun uzun icralarının içine girmeyi ve onlarla birlikte hareket etmeyi mümkün kılıyor.
Anlayacağınız, أحمد [Ahmed] müziği kolay hazmedilir değil, herkese göre hiç değil. Ancak serbest caz sevenlerin, algısı açıkların, yeni ve farklı olanla tanışmayı önemseyenlerin 30 Nisan 2025 Çarşamba akşamı, Borusan Müzik Evi sahnesinde gerçekleşecek müziği seveceğine eminim.
Uluslararası Caz Günü kutlu olsun!
■ Aydın Dorsay ile Borusan Müzik Evi Üzerine Söyleşi
■ Turgay Yalçın’ın Dark Blue Notes’daki diğer yazıları
■ Konser biletlerini buradan edinebilirsiniz.
■ Giant Beauty albümünü şurada dinleyebilirsiniz.
■ Ahmed Abdul-Malik Spotify
