Bill Evans ile Herkesin Keyfi Yerinde!

Yeni bir Bill Evans albümüne ihtiyacımız var mı? Eşlikçi olduklarını hariç tutarak söylüyorum; ticari olarak piyasaya sürülmüş -büyük kısmı yasal, bazıları korsan- 130 civarında albümü varken bir müzisyenin daha önce işitilmemiş yeni bir kaydı dinleyiciler için ne anlam taşır?

Caz efsanelerinin, zamanında medya olarak yayınlanmamış hatta yayınlanması dahi düşünülmemiş, büyük çoğunluğu amatörler tarafından bir kısmı ise radyoda yayınlanmak amacıyla profesyoneller tarafından kaydedilmiş konserlerinin, ticari olarak piyasaya sürüldüğünü gördüğüm her defasında, kendime bu soruları soruyorum.

Sıradan bir dinleyicinin haberi olmayacaktır; olsa da üstünkörü ilgilenecektir. Ancak dinleyicilerin bir kesimi -bunlara koleksiyoner diyelim- düşünmeden satın alacaktır, fırsatını bulduğu anda kaydı dinleyecektir ya da sahip olmanın hazzı ile yetinecektir. Bir azınlık da var ki, onları Evans ile ilişkisi tutku düzeyinde olanlar diye tarifleyeyim, iki elleri kanda olsa dahi dinleyeceklerdir.

Bill Evans’ın oğlu Evan Evans tarafından onaylı şekilde caz dedektifi Zev Feldman tarafından hazırlanan, Elemental Music etiketiyle 29 Kasım’da ikili plak ve 6 Aralık’ta CD formatında piyasaya sürülecek olan Bill Evans In Norway: The Kongsberg Concert, her üç kesimi de mutlu edecek kalitede bir albüm.

İkinciler için bakıldığında bu yayın tam bir hazine. Kaydın ses kalitesi ortanın üzerinde, tüm enstrumanlar net ve dengeli şekilde dinlenebiliyor. Ama bu grup için daha önemlisi zarftır; oldukça detaylı tasarlanmış albüm kitapçığında Norveçli eleştirmen ve emprezaryo Randi Hultin‘in Kongsberg Caz Festivali’nde Evans’la yaptığı nadir bir röportaj; üçlünün üyeleri Eddie Gomez ve Marty Morell ile röportajlar; konseri izleyen Norveçli piyanist Roy Hellvin ile röportaj; Aaron Parks, Craig Taborn ve Eliane Elias‘ın Evans’ın sanatı üzerine düşünceleri (ki modern zamanların bu üç piyano ustasının Evans’a neleri borçlu olduğunu ilk elden okumaya paha biçilmez) ve Arthur Sand‘in konserde çektiği fotoğraflar yer alıyor. Dolayısıyla, koleksiyonerler açısından yeni albümün nesne olarak değeri çok.

Peki ya The Kongsberg Concert, üçüncü grup için ne anlam ifade ediyor? Anlatayım.

Bill Evans üçlüsünün, 1970 yılının Haziran’ında, alışıldığın dışında çok sıcak bir yaz yaşanıyorken, Norveç’in, şimdilerde bile nufusu 30 bini geçmeyen küçük bir madenci kasabasında verdiği bu konser, üçüncüler -ki fanatikler demeye dilim varmıyor, diyeyim ki ben Bill Evans hayranları- açısından da ilgi çekici.

Şehrin ahalisi, mütevazı olarak nitelenmenin çok ötesinde zengin programa sahip bir festival düzenleyecek denli caz tutkunu. 1964’den yakın döneme kadar festival programlarını göreceğiniz listeyi şuraya bırakayım da ağzımız açık kalsın. Zaten Bill Evans da, Kongsberg gibi küçük bir kasabanın dünyanın dört bir yanından müzisyenleri sırf cazı sevdikleri için bir araya getirmeleri karşısında şaşkın, bir o kadar da keyifli.

“Bill Evans In Norway: The Kongsberg Concert, cazseverleri ve koleksiyonerleri mutlu edecek kalitede bir albüm.”

Üçlü, seyircisinin müşkülpesentliği düşünüldüğünde her müzisyen açısından ürkütücü nitelikteki Montreux Caz Festivali (*) konserinin hemen sonrasında Kongsberg’e gelmiş. Bill Evans’ın şöhretinin, dokunulmazlığının dorukta olduğu yıllar. Dünyanın her yerinde çok seviliyor, takdir ediliyor ama Norveç’te hatta genel olarak İskandinavya’da çalmak gibisi yok. Burada şehrin alçakgönüllü ve nazik insanlarından gördüğü ilgi ve saygı, kutsal şahsiyetler mertebesinde. Üstelik Bill Evans, bağımlısı olduğu eroinden denetimli metadon programıyla yeni yeni kurtulmaya başlamış ve uzun süredir olmadığı kadar zinde.

Hal böyle iken, üçlü, yaklaşık 120 dakika süreyle dikkate değer düzeyde canlı ve atak çalıyor. Evans, normalde içe kapanık kişiliğini sonuna kadar yansıttığı What Are You Doing the Rest of Your Life? ya da Turn Out the Stars gibi kederli, kasvetli standartları dahi coşkulu bir üslupla yorumluyor. Gomez ve Morell’in kışkırtıcı eşliği, zaten keyfi pek yerinde olan Evans’ın şiirsel duyarlılığını olduğu kadar ritmik kavrayışını da zirveye çıkarıyor, eşlikçilerinin tempoyu yükselttiği parçalarda müthiş parmaklarını keskin zekasının emrine amade ediyor. Öyle ki, birçoklarının iddia ettiğinin aksine, Kongsberg konseri Bill Evans’ın canı isterse etkileyici düzeyde swing edebildiğini de kanıtlıyor.

“Gomez ve Morell’in kışkırtıcı eşliği, zaten keyfi pek yerinde olan Evans’ın şiirsel duyarlılığını olduğu kadar ritmik kavrayışını da zirveye çıkarıyor.”

Anlaşılan Bill Evans In Norway: The Kongsberg Concert, koleksiyonerler için olduğu kadar piyanistin tutkunları açısından da önemli bir albüm.

Caza yeni ısınan ve Bill Evans müziğini keşfetmek isteyenler açısından bakıldığında ise, tabii ki başlangıçta dinlenmesi gerekenlerden değil ama yolculuklarının ilerleyen safhasında ziyaret ettiklerinde mutlu olacakları bir konser kaydı.

Baştaki soruya döner isem, yeni bir Bill Evans albümüne ihtiyacımız var mı? Yanıtım net! Neticede armonik, melodik ve ritmik açılardan kendi müzikal evrenini yaratmış, sesiyle, yarattığı atmosferle cazseverleri ve kendisinden sonra gelen kuşakları derinden etkilemiş hakiki bir dahiden bahsediyoruz. Böyle kayıtlar ve prodüksiyonlar olduğu sürece, evet, yeni Bill Evans albümlerine ihtiyacımız bitmeyecektir.

Bill Evans ile herkesin keyfi yerinde!

(*) Yazıda anılan Montreux Caz Festivali konseri Fantasy Records tarafından Montreux II (1976) adıyla yayınlanmıştı. Meraklıları bu iki performansı karşılaştırmak ister diye bağlantısını şuraya bırakıyorum.

■ Dark Blue Notes’da Vitrin
■ Turgay Yalçın’ın Dark Blue Notes’daki diğer yazıları
■ Bill Evans & Yeni Keşifler: Treasures
■ Bill Evans: Danimarka’da Bulunan Hazine Sandığı