Mehmet Ali Sanlıkol – 7 Shades of Melancholia

Click here for ENGLISH review of new Mehmet Ali Sanlıkol albüm.

Edhem Eldem’in, Osman Hamdi Bey hakkında bir makalesi aklıma geliyor: How Does One Become an Oriental Orientalist? “Bir Kimse Nasıl Oryantal Bir Oryantalist Olur?” şeklinde çevrilebilir. Eldem bu makalesinde Osman Hamdi Bey’e yönelik Kemalist Cumhuriyet entelektüelleri tarafından yapılan eleştirileri sunup, ardından, Osman Hamdi Bey’in oryantalistliğiyle osmanlılığı -yerliliği, doğallığı- arasında otantik bir denge bulduğunu belirtiyor. Hayretle inceliyor Osman Hamdi Bey’in bu dengesini.

Gerçekten de, bir Osman Hamdi Bey resmine, diyelim Mihrap resmine baktığımızda -resmin pek çok akademisyence farklı farklı açıklanan eleştirel içeriğini dışarıda tutuyorum- oryantalist denebilecek ama sahici ve tanıdık bir haz duyuyoruz. Bu belki bizim oto-oryantalistliğimizden, belki de bu resmin yalnızca güzel ve içerikli olmasından kaynaklanıyordur, bu başka bir mesele.

Aslında Orient yani Doğu hakkında bilgi üreten kişiye Oryantalist denirdi. Rönesans’ta insan üzerine çalışmaya başlayanlara Hümanist dendiği gibi. Zamanla “ben hümanistim!” diyen pek çok insan türedi ama kimse çıkıp da “ben oryantalistim!” demedi, demiyor. Kelimenin anlamı zamanla değişti. Batı’nın maddi manevi sömürüsünün kendince bir meşruiyet kaynağı oldu. Tarihsel yükle doldu.

Mehmet Ali Sanlıkol, yirmibirinci yüzyılda, artık bu Oryantalizm’in ötesine geçiyor. Bir Türk olarak Boston’da Osmanlı tarihinden, Türk müziğinden yola çıkarak hem bugüne hem de geçmişe, klişe olacak ama hem Batı’ya hem Doğu’ya ait başka bir müzik yaratıyor. Mehmet Ali Sanlıkol ismini düşündüğümde aklıma işte bu bağlamda Osman Hamdi Bey, Edhem Eldem, Orhan Pamuk, Ahmet Hamdi Tanpınar, Amin Maalouf gibi isimler geliyor. Batı ile yoğrulsa da doğululuğunu yaşatan, zaman zaman yanlış anlaşılan, zaman zaman gerçekten de haksız bulabildiğimiz, tartışmalı ama otantik isimler. Sanlıkol, bu isimlerin tartışmalılığından bence azade olmayı başarmış otantik bir entelektüel, mucit bir müzisyen.

Sanlıkol’un son albümü 7 Shades of Melancholia ince ince işlenmiş, girdiği dünyalara derinlikle giren ve oldukça keyifli bir albüm. Son iki parça dışında caz demek için belki fazla tertipli. Dünya müziği ya da çağdaş türk müziği demek içinse fazla caz öğesi taşıyor. Bu türler ve dahasının arasında gidip gelirken, herhangi bir sınıflamayı reddediyor albüm.

İlk parça, A Children’s Song ile Muammer Sun’un bestesi huzurlu bir biçimde melankolik bir havaya sokulmuş. Sun’un bestesiyle kontrollü ve kısa doğaçlamalar arasında keyifli bir denge bulunmuş.

One Melancholic Montuno’da melodi bir İtalyan kentlerine ayak basıyor bir Kuzey Afrika ve Levant limanlarına. Bu parça bence Avrupa Cazı sınırlarında dolanan, Akdeniz esintileri ve hüznü taşıyan bir parça. Başından sonuna gittikçe inceliyor, sakinleşiyor, dinlendiriyor, hafifliyor.

Şedd-i Araban Şarkı, sanki Gaye Su Akyol’un çok kıskanacağı bir parça. Öyle ki bütün müzik kariyeri boyunca bu parçayı yapmak istemiş olabilir. Bu parçayı onun sesinden de dinlemek isterdim.

Hüseyni Jam oldukça eğlenceli ve temel bir parça. Tanıdık, Anadolu Türk müziğiyle cazın birbiri ardına melodilerde değil, aynı anda, aynı lahzada, aynı melodide vuku bulduğu nadide bir iş. Bir yandan 80’li yıllarda çekilmiş bir türk filmi havası -belki Şerif Gören’in Beyoğlu’nun Arka Yakası filminin değişen İstanbulu’nun müziği- öte yandan bir California rüzgarı, diğer taraftan Topkapı’dan esen eski bir Osmanlı rüzgarı, bir bütün olarak bakılırsa da bir Anadolu Jam Session’ı. Bu parçayı özel kılan yegane şey, Sanlıkol’un icat edip patentini beklediği Renaissance 17 isimli klavye. Parçanın daha önce duyduğum herhangi bir parçaya asla benzemeyen havası bu klavyeyle oluşuyor.

Nikriz Semai, çok klas. Bir valsi andırıyor. Sanlıkol’un sesi ve yorumunun gücünü ve esnekliğini duyuyoruz. Öyle bir Hakk diyor, öyle bir Of çekiyor ki aklıma Abidin Dino’nun esrarkeş serisi geliyor. Sanlıkol belki de yalnızca kendinin aklına gelip de gerçekleştirebileceği şekilde gazel okuduktan sonra scat yapıyor. Bu iki bambaşka olay birbiri içinde o denli eriyor ki sanki bu yüzyılların bir geleneğiymiş gibi hissettiriyor.

Son iki parça öncekilere göre daha çok caz yapısında. En azından doğaçlamaya ve caz tınılarına daha çok yer var.

Buselik isimli parçada Sanlıkol, sözsüz sesiyle bir -trompet- Ingrid Jensen’a bir -soprano saksafon-Lihi Haruvi’ye eşlik ediyor. Güzel bir düello-diyalog inşa oluyor aralarında, parçanın sonuna doğru tansiyon iyice artıyor. Davul, piyano, saksafon, hepsi sonuna kadar olmasa da yükseliyor, tam, işte bu!, derken parça bitiyor. Canlı performansta bu parçanın asıl potansiyelinin gösterilebileceğinden eminim. Haruvi zaman zaman Klezmer’e kayıyor, parçaya doku katıyor. George Lernis’in davulda kendini en çok gösterdiği parça da bu. Aslında, belki de albümdeki bütün müzisyenlerin en serbest oldukları parça bu.

Son parça olan My Blues’da o lüks, palmiyelerle çevrili, buna rağmen soğukkanlı ve hala hafif kolonyal esintiler taşıyan bir İskenderiye hissi var sanki. Bir Orta Doğu kaçamağı. Bir günah gecesi. Yalnız başlanıp yatakta bir başkasıyla sonlanan bir gece. Mor yorganların içinde. Başucunda viski şişesi ve küllük. Her yer sivri sinek. Her yer kaşıntı. Ter. Nem. Tavanlar yüksek. Dört duvar piramit rengi. İskenderiye’de olan İskenderiye’de kalır.

Nedir bu albüm? Sanlıkol Hacivat’ın ağzından yanıtlıyor Nikriz Semai’de: yâr bana bir eğlence…

Kendisine de, bize de.

■

Mehmet Ali Sanlıkol – 7 Shades of Melancholia

I recall an article by Edhem Eldem about Osman Hamdi Bey: How Does One Become an Oriental Orientalist? In this article, Eldem presents the criticisms made by Kemalist Republican intellectuals against Osman Hamdi Bey, and then states that he found an authentic balance between orientalism and Ottomanness – nativeness, naturalness. He examines this balance of Osman Hamdi Bey with hayret -amazement.

Indeed, when we look at an Osman Hamdi painting, say the Mihrab painting -I am excluding the critical content of the painting, which has been explained in many different ways by many academics- we feel a pleasure that may be orientalist, but is also genuine and familiar. Perhaps this is due to our auto-orientalist modernly-constructed-nature, or perhaps it is simply because the painting is beautiful and has its own content.

In fact, a person who produced information about the Orient, the East, was called an Orientalist. Just like those who began to study the human in the Renaissance were called Humanists. Over time, many people emerged who said “I am a humanist!” but no one came out and said “I am an orientalist!” and no one still does. The meaning of the word changed over time. It became a source of legitimacy for the West’s exploitation of the East. It now has its own historical baggage. But let me state that it is changing now, again.

Mehmet Ali Sanlıkol, in the 21st century, goes beyond that type of Orientalism. As a Turk in Boston, he creates a unique music which has its roots in Ottoman history and Turkish music. It is a cliché but his music belongs to both the present and the past, both the West and the East. When I think of Mehmet Ali Sanlıkol, names like Osman Hamdi, Edhem Eldem, Orhan Pamuk, Ahmet Hamdi Tanpınar, Amin Maalouf come to mind in this context. Names that are sometimes misunderstood, people who we sometimes find really fundamentally wrong, people who are not only controversial but also authentic. These are intellectuals who are molded with the West but do not give up their easternness. Sanlıkol is an authentic intellectual, an inventive musician both within and beyond these people, who actually has managed to be free from the controversial nature of them.

Sanlıkol’s latest album, 7 Shades of Melancholia, is a finely crafted, deeply engaging and enjoyable album. Except for the last two songs, it is perhaps too organized to be called jazz. It has too many jazz elements to be called world music or contemporary Turkish music. As it moves between these genres and more, the album refuses any classification.

With the first piece, A Children’s Song, Muammer Sun’s composition is peacefully set in a melancholic atmosphere. A pleasant balance is found between Sun’s composition and some controlled and short improvisations.

In the second piece, One Melancholic Montuno, the melody sets foot in Italian cities and then sails to North African and Levantine ports. In my opinion, this piece is a piece that wanders around the borders of European Jazz, carrying a Mediterranean breeze and sadness. However, it becomes thinner, calmer, more restful, and lighter from beginning to end.

Şedd-i Araban Şarkı is a song that Gaye Su Akyol would be very jealous of. So much so that she may have wanted to do this song throughout her entire music career. It would be interesting to hear this song in her voice as well.

Hüseyni Jam is a very fun and fundamental piece. It is also a rare piece where familiar Anatolian Turkish music and jazz occur not in consecutive melodies but at the same time, at the same moment, in the same melody. On the one hand, the atmosphere of a Turkish movie shot in the 80s -perhaps the music of the changing Istanbul of Şerif Gören’s Back Streets of Beyoglu- on the other hand a Californian wind, on another hand an old Ottoman wind blowing from Topkapı, and as a whole, an Anatolian Jam Session. The most important thing that makes this piece special is the keyboard called Renaissance 17, which Sanlıkol invented. The atmosphere of the piece, which is unlike any piece I have ever heard before, is created by this keyboard.

Nikriz Semai is very classy. It resembles a waltz. We hear the power and flexibility of Sanlıkol’s voice and interpretation. He says “Hakk” in such a way, he sighs in such a way that it reminds me of Abidin Dino’s esrarkeş painting series. Sanlıkol does scat just after reading a ghazal in a way that perhaps only he could think of and realize. These two completely different events melt into each other so much that it feels like a tradition of centuries.

The last two pieces have a more jazz structure than the previous ones. At least there is more room for improvisation and jazz sound.

In the piece called Buselik, Sanlıkol accompanies Ingrid Jensen -trumpet- and Lihi Haruvi – soprano saxophone- with his voice. A beautiful dialogue is built between them, and the tension increases towards the end of the piece. All the instruments rise, although not all the way, and just when we say “this is it!” the piece ends. I am sure that the real potential of this piece can be shown in a live performance. Haruvi occasionally shifts to Klezmer, adding texture to the piece. This is also the piece where George Lernis shows himself the most on the drums. In fact, this is perhaps the piece where all the musicians on the album are the most free.

The last track, My Blues, has that luxurious, surrounded-by-palm-trees feeling, yet cool, and still slightly colonial Alexandria vibe. A Middle Eastern getaway. A night of sin. A night that starts alone and ends with someone else in bed. Under purple duvets. A whiskey bottle and ashtray by the bedside. Mosquitoes everywhere. Itching all the time. Sweat. Humidity. High ceilings. Four walls, the color of pyramids. What happens in Alexandria stays in Alexandria.

How can we describe this album in one sentence? Sanlıkol answers in Hacivat’s words in the track Nikriz Semai: yâr bana bir eğlence…

“a bit of fun for me, my love…”

This album is fun for him and also for us.

■ Mert Çakırcalı’nın Dark Blue Notes’daki diğer yazıları
■ Dark Blue Notes’da Vitrin
■ Röportaj: Mehmet Ali Sanlıkol ile Estarabim
■ Instagram’da Mehmet Ali Sanlıkol