Bir Sonsuzluk Hissiyle: Bobo Stenson Trio – Sphere (ECM 2023)

New York Times’ın İsveçli piyanist Bobo Stenson için söylediği gibi ‘bitip tükenmeden olağanüstü piyano üçlüsü kayıtları yaptığını’nın yeni belgesi var önümüzde; Sphere. Usta piyanistin deyişiyle de ‘müzisyenlerin en iyi özelliklerini ortaya çıkaran ve kaydeden’ Manfred Eicher ve ECM’le yeni-yine bir işbirliği. Bobo Stenson’ın ECM’deki ilk albümü, bugüne kadar devam eden kader ortaklığının başlangıcı olan Underwear’in 1971’de çıkışının üzerinden tam 52 yıl geçmiş olması çok şey anlatmanın yanı sıra, durumun nerdeyse imkânsız bir şeymiş gibi görünmesini de sağlıyor; yarım yüzyıldan fazla. Dile kolay derler ya, öyle işte…

Underwear (1971), Reflections (1993), War Orphans (1997), Serenity (1999), Goodbye (2005), Cantando (2007), Indicum (2012) ve Contra la Indecisión (2018) adlarıyla yayımlanmış unutulmaz albümlere birlikte imza atan bu piyano üçlüsünün yeni albümü Nisan 2022’de Lugano’daki Auditorio Stelio Molo‘da kaydedilmiş. Lugano’nun İtalyan-İsviçre radyo stüdyosunda yapılan bu kayıt, yıllarca birbirlerinin icrasına ilişkin ortak yaklaşım gösteren bir grubun hassasiyetini ve özenini yansıtıyor. 

Basta Anders Jormin ve davulda Jon Fält, 2008’de yayımlanan Cantando’dan bu yana eşlik ediyorlar Bobo Stenson’a. ‘Hazır olanı çalmak gibi bir tarzımız yok. Her şey o anda kristalleşiyor ve biz buna uyum sağlıyoruz. İşin özü bu. Birlikte çalmanın keyfi de bu, aynı şeyi asla iki kez yapmamak ve bu konuda kararlı olmak,’  diye özetliyor çalma yöntemlerini ve prensiplerini Stenson.

Onlarca yıldır süregelen bu geliştirilmiş, şekillendirilmiş ve hayli rafine edilmiş müzikal ilke ve seçimlerin bir aradalığını bir kez daha kanıtlayan bu yeni kayıt, çeşitli İskandinav bestecilerinden türetilen/üretilen özgün melodilerden yola çıksa da, incelikli ve kendine çizdiği bu ayrıksı sayılabilecek yolla, bu seçkin üçlünün daha neler yapabileceğini kanıtlamayı sürdürdüğünün de bir belgesi.

Üçlünün son kayıtlarının aksine albümde bu kez nispeten daha az sayıda yeni beste içerse de (sadece iki yeni parça) ve Amerikalı modernist besteci Charles Ives‘e bir övgü de dahil olmak üzere, Sibelius‘un Valsette (opus 40, no. 1) çok soyut yeni bir yorumu ve çeşitli İskandinav klasik bestecilerinin eserlerinden alınmış melodiler sürüklüyor toplam 9 parçanın yer aldığı bu albümü.

Albümün genel bir form olduğunu önceleyen ve sanatçıları aracılığıyla parçadan parçaya öyküler anlatmayı hedefleyen kayıtlar yapan ve bu oturmuş ECM anlayışını devam ettiren, bu eğilimlere örnek bir albüm Sphere. Danimarkalı besteci Per Nørgård’ın bir koro eserinin yorumu olan You Shall Plant a Tree‘nin hassas açılış piyano cümlelerinin albümün kapanışında da, bambaşka vurgularla, yankı gibi yeniden tekrar edilişine tanık oluruz. 

Üçlü albüm boyunca klasik bir piyano üçlüsü olmaktan hayli uzakta gezinen (Kingdom of Coldness ve güzelim ezgisi üzerine bas ve davulun incelikli ama sağlam bir temel oluşturmasıyla öne çıkan The Red Flower hariç), zaman zaman boşlukları yeniden tanımlamaya çalışan, koyu bir minimalist atmosferin hâkim olduğu Sphere, hayli karmaşık bir eserler toplamı olsa da sanki tek bestecinin elinden çıkmış izlenimini veren bir yorumlama anlayışının ürünü.

Şaşırtıcı derecede lirik güzelliğe sahip anlardan oluşan, piyano ile bas arasında geçen mistik diyalogların güçlü imgeler oluşturduğu, üçlünün yoğun konsantrasyon ve iç gözleme dayanan kişisel icralarının öne çıktığı, sizi başka yerlere ve başka zamanlara doğru bir yolculuğa çıkaran bir hayli soyut, büyüleyici ve elit bir albüm var karşımızda.

Her Bobo Stenson albümünde olduğu gibi bunda da zamanda kaybolduğumu itiraf etmeliyim. Umuyorum ki bizlerin pek görme olasılığımızın, olanağımızın olmadığı bir yer ve zamanda, boş koridorlarda, bomboş gökyüzlerinde bu kayıtlar dipten dibe, sürgit çalacak ve kim olduğunu anlamaya, aramaya devam eden insanoğluna yeni ufuklar açmaya devam edecek.

Hep bir sonsuzluk hissiyle…

O günleri görüp; ‘bir daha çal Bobo,’ demek isterdim…